Automat czy manual? Przyszłość skrzyń biegów jest przesądzona

Czy przyszłość skrzyni biegów jest przesądzona?

Jeszcze w 2010 roku większość nowych aut opuszczała salony z klasyczną, ręczną przekładnią. Dziś skrzynia automatyczna to standard w wielu modelach – i to nie tylko z segmentu premium. Producenci ograniczają liczbę wersji z manualem, a niektóre marki całkowicie usuwają je z oferty. Co ważne, nie chodzi wyłącznie o wygodę kierowcy – choć ta wciąż odgrywa dużą rolę. Istotne są również względy konstrukcyjne, emisja spalin, oszczędność paliwa i adaptacja do nowych napędów.

Fot. jacek Jurecki

Koniec z pedałem sprzęgła? Co wypiera manuale?

Przyszłość nie należy wyłącznie do klasycznych skrzyń automatycznych. W wielu modelach wyposażonych w układy hybrydowe lub półelektryczne, stosuje się skrzynie zautomatyzowane, które łączą cechy obu rozwiązań. Z zewnątrz działają jak typowy automat – kierowca nie musi zajmować się zmianą biegów ani wciskaniem sprzęgła – ale wewnątrz pracuje mechanizm bazujący na manualnej konstrukcji. Takie przekładnie są coraz popularniejsze w autach miejskich i kompaktowych, oferując niższe zużycie paliwa i prostszą obsługę.

Elektryfikacja i digitalizacja – gwóźdź do trumny dla manuala?

Rosnąca popularność aut elektrycznych i hybrydowych to jeden z głównych powodów, dla których manualna skrzynia biegów stopniowo odchodzi do lamusa. W przypadku samochodów z napędem elektrycznym nie ma nawet technicznej potrzeby stosowania przekładni wielobiegowych – silnik elektryczny generuje pełny moment obrotowy od zera, a jego zakres pracy jest znacznie szerszy niż w przypadku jednostek spalinowych. Dlatego producenci stosują proste przekładnie jednostopniowe, które nie wymagają zmiany biegów.

Przykłady? Tesla Model 3, Volkswagen ID.4, Hyundai Ioniq 5 – wszystkie te modele są pozbawione klasycznej skrzyni biegów i nie wymagają wciskania sprzęgła, ani wyboru przełożeń. Kierowca po prostu wciska gaz i hamulec – resztą zajmuje się elektronika.

W przypadku hybryd sytuacja wygląda podobnie. Większość z nich – jak Toyota Corolla Hybrid, Lexus UX 250h czy Honda CR-V Hybrid – opiera się na technologii e-CVT, czyli elektronicznie sterowanej, bezstopniowej przekładni. Tutaj również nie ma miejsca na ręczne sterowanie przełożeniami, bo system sam dobiera optymalny tryb pracy jednostki benzynowej i silnika elektrycznego, kierując się obciążeniem silnika oraz poziomem naładowania baterii.

W efekcie coraz więcej kierowców przesiada się do aut, w których manualna skrzynia po prostu nie występuje – i już nie znają uczucia ręcznej zmiany biegów czy pracy lewej nogi na pedale sprzęgła.

Manualna skrzynia w odwrocie – ale nie wszędzie

Mimo wyraźnego trendu rynkowego, manualna skrzynia biegów wciąż znajduje swoje miejsce. Głównie wśród pasjonatów motoryzacji, którzy cenią pełną kontrolę nad autem, mechaniczną prostotę i przyjemność z jazdy. Ręczna zmiana biegów to dla nich nie obowiązek, a rytuał – element angażującego prowadzenia.

Przykład? Mazda MX-5, nazywana jednym z ostatnich „prawdziwych” roadsterów z manualem, sprzedaje się głównie w wersjach z ręczną skrzynią, mimo że dostępny jest także automat. Podobnie Toyota GR86 i Subaru BRZ – oba te auta dostępne są z klasycznym 6-biegowym manualem, bo to właśnie on zapewnia maksymalną frajdę z jazdy.

Na rynku klasyków i pojazdów kolekcjonerskich manuale wciąż cieszą się ogromną popularnością. Modele takie jak BMW E46 M3, Porsche 911 997 z ręczną skrzynią, czy nawet starsze Audi S4 B5 z manualem, osiągają dziś wyższe ceny niż ich odpowiedniki z automatem. Dlaczego? Bo ręczne przełożenia są dla wielu kierowców gwarantem trwałości, przewidywalności działania i tańszego serwisu.

Automaty i półautomaty – technologia, która przejęła rynek

Dzisiejsze automatyczne skrzynie biegów to już zupełnie inna liga niż mechanizmy sprzed kilkunastu lat. Nowoczesne konstrukcje nie tylko zapewniają płynność jazdy, ale często również wygrywają w kategorii oszczędności paliwa i wydajność napędu.

Weźmy np. skrzynię DSG Volkswagena – czyli dwusprzęgłowy automat, który pozwala na niemal natychmiastowe przełączanie przełożeń bez przerywania przepływu mocy. Tego typu przekładnie stosowane są m.in. w Volkswagenie Golfie, Audi A4, Skodzie Superb czy Seacie Leonie. Efekt? Lepsze przyspieszenia, niższe zużycie paliwa i mniej strat energii podczas jazdy.

Inny przykład to bezstopniowa przekładnia CVT, znana m.in. z Toyoty RAV4 Hybrid, Nissana X-Trail czy Hondy Jazz. Choć wiele osób ma mieszane uczucia co do „gumowego” charakteru pracy CVT, nie da się ukryć, że takie rozwiązanie jest wysoce efektywne w ruchu miejskim – gdzie ważne są częste zmiany prędkości i minimalizacja spalania.

A co z klasycznymi automatami? Dzisiejsze konstrukcje – jak ZF 8HP stosowana w BMW serii 3, Alfie Romeo Giulii czy Jeepie Grand Cherokee – oferują nawet 8 lub 10 biegów, analizują obciążenie silnika, nachylenie drogi i styl jazdy, a do tego współpracują z adaptacyjnymi systemami jazdy i trybami sportowymi. W efekcie cały układ napędowy działa bardziej inteligentnie – co przekłada się na lepsze osiągi, większą oszczędność paliwa i niższe zużycie podzespołów.

Skrzynia półautomatyczna – kompromis czy nowy standard?

Osobną kategorię stanowi skrzynia półautomatyczna – rozwiązanie stosowane m.in. w miejskich autach i pojazdach flotowych. Kierowca nie musi używać pedału sprzęgła, ale może sam decydować o momencie zmiany biegu. Choć wielu kierowców traktuje takie rozwiązanie jako kompromis, dla innych to świetna opcja łącząca kontrolę manuala z wygodą automatu. W pojazdach dostawczych czy miejskich takie skrzynie są coraz powszechniejsze – również ze względu na redukcję zużycia paliwa i niższe koszty serwisowe.

Przykłady to m.in. Fiat Ducato ze zrobotyzowaną skrzynią Comfort-Matic czy Renault Kangoo z Easy-R – rozwiązania wybierane chętnie przez firmy kurierskie czy floty miejskie. W codziennym użytkowaniu pozwalają uniknąć męczącego wciskania sprzęgła, a jednocześnie dają możliwość ręcznego sterowania przełożeniami. Dla wielu kierowców to idealny kompromis między klasyką a automatyzacją.

Kierowcy bez doświadczenia z manualem – nowa norma?

Coraz więcej młodych kierowców zdobywa prawo jazdy… bez umiejętności obsługi manualnej skrzyni biegów. W wielu krajach egzamin można zdawać na aucie z automatyczną skrzynią, a instruktorzy jazdy coraz rzadziej uczą ręcznej zmiany biegów. Czy to dobrze? Z punktu widzenia użytkownika – niekoniecznie problem. Ale w kontekście jazdy różnymi modelami, np. w pracy zawodowej czy za granicą, brak znajomości manuala może ograniczać możliwości.

W Polsce trend ten również przyspiesza – w ostatnich latach rośnie liczba szkół jazdy oferujących kursy wyłącznie na automacie. Z kolei w krajach takich jak Japonia, USA czy Kanada, większość nowych kierowców nigdy nie miała kontaktu z manualną skrzynią. W efekcie nawet przy wynajmie samochodu czy pracy w logistyce może się okazać, że dostępne pojazdy są niedostępne… bo mają sprzęgło.

Auta używane i rynek wtórny – czy manuale będą trudniejsze w sprzedaży?

Warto też zadać sobie pytanie: czy auta z manualną skrzynią biegów będą trudniejsze do odsprzedaży? Wszystko wskazuje na to, że tak. W miarę jak kolejne roczniki pozbawione będą opcji manualnej, wartość rezydualna takich samochodów może spadać. Z kolei automaty – choć droższe na starcie – utrzymują wyższą cenę przy sprzedaży i przyciągają większe grono kupujących, szczególnie w segmencie kompaktowych SUV-ów i aut miejskich.

Na platformach sprzedażowych widać już różnicę – Nissan Qashqai automat z podobnym przebiegiem potrafi być o kilka tysięcy droższy niż jego odpowiednik z manualem, a i tak cieszy się większym zainteresowaniem. Dla wielu kupujących skrzynia automatyczna to dziś podstawowe kryterium wyboru – nie komfort, a konieczność.

Skrzynia manualna czy automatyczna – co dalej?

Na pytanie „automat czy manual – co lepsze?” odpowiedź przestaje mieć praktyczne znaczenie. Dla wielu nowych modeli nie będzie już wyboru – automat stanie się jedyną dostępną opcją. Wzrost popularności pojazdów elektrycznych i hybrydowych, zmieniające się przyzwyczajenia kierowców i kierunek rozwoju motoryzacji sprawiają, że manualne skrzynie biegów znikają w cieniu.

Co więcej, producenci tacy jak Mercedes-Benz, Volvo czy Ford już ogłosili rezygnację z dalszego rozwijania skrzyni manualnej w nowych modelach. Nawet popularne miejskie auta – jak Peugeot 208, Renault Clio czy Toyota Yaris – coraz częściej są oferowane wyłącznie wersji z automatem. Dla większości kierowców decyzja została już podjęta – przez rynek, technologię i rosnące oczekiwania względem komfortu.